بررسي جزاي نقدي در حقوق ايران،علوم جزائي و جرم شناسي

فهرست مطالب
عنوان                                 صفحه
مقدمه
بخش نخست: کليات
فصل اول: تعريف، ماهيت و خصالص جزاي نقدي
گفتار اول: تعريف جزاي نقدي
گفتار دوم: ماهيت جزاي نقدي
گفتار سوم: خصائص جزاي نقدي
فصل دوم: مزايا، معايب و شيوه هاي رفع معايب جزاي نقدي
گفتار اول: مزاياي جزاي نقدي
گفتار دوم: معايب جزاي نقدي
گفتار سوم: شيوه هاي رفع معايب جزاي نقدي
الف- کاربدل از جزاي نقدي
ب- رژيم روزهاي جزاي نقدي
فصل سوم: اقسام جزاي نقدي
گفتار اول:جزاي نقدي ثابت و نسبي
الف- جزاي نقدي ثابت
ب- جزاي نقدي ثابت
گفتار دوم: جزاي نقدي اصلي و تکميلي (تتميمي)
تکمله- تبديل مجازات تتميمي به جزاي نقدي
فصل چهارم: اهداف و اصول حاکم بر جزاي نقدي
گفتار اول: هدف کيفري
گفتار دوم: هدف مالي
گفتار سوم: هدف مقنن در تعيين جزاي نقدي
گفتار چهارم: اصل قانوني بودن
گفتار پنجم: اصل شخصي بودن
الف- عدم پذيرش پرداخت از سوي ثالث
ب- عدم پرداخت به صورت تضامن
ج- عدم انتقال به ورثه
د- مجازات اشخاص حقوقي
گفتار ششم: اصل فردي کردن و نقش قاضي
فصل پنجم:مفاهيم مشابه جزاي نقدي
گفتار اول: معيار تشخيص جزاي نقدي از مفاهيم مشابه
گفتار دوم: تفکيک بين جزاي نقدي و خسارت ناشي از جرم
گفتار سوم: تميز بين جزاي نقدي و ديه
گفتار چهارم: تميز بين جزاي نقدي و جريمه مالياتي
گفتار پنجم: تميز بين جزاي نقدي و جريمه بدني
گفتار ششم: تميز بين جزاي نقدي و جريمه انتظامي
بخش دوم: عوامل موثر در تعيين جزاي نقدي
فصل اول:تشديد جزاي نقدي
گفتار اول: تعدد جرم و جزاي نقدي
الف- تعدد جرم بر اساس قانون مجازات عمومي 1304
ب- تعدد جرم بر اساس ماده 2 الحاقي مصوب 1311
ج- تعدد جرم بر اساس قانون مجازات عمومي 1352
د- تعدد جرم بر اساس قانون مجازات اسلامي 1370
گفتار دوم: تکرار جرم و جزاي نقدي
الف- تکرار جرم به موجب قانون مجازات عمومي 1304
ب- تکرار جرم به موجب قانون مجازات عمومي 1352
ج- تکرار جرم به موجب قوانين مجازات اسلامي
فصل دوم: احتساب بازداشت قبلي و تخفيف جزاي نقدي
گفتار اول: احتساب بازداشت قبلي
الف- احتساب در زمان حکومت قوانين مجازات عمومي
ب- احتساب در زمان حکومت قوانين مجازات اسلامي
گفتار دوم: تخفيف جزاي نقدي
الف- تخفيف در قانون مجازات عمومي 1304
ب- تخفيف در قانون مجازات عمومي 1352
ج- تخفيف به موجب قانون راجع به مجازات اسلامي
د- تخفيف به موجب قانون مجازات اسلامي
فصل سوم: تعليق جزاي نقدي
فصل چهارم: تبديل حبس به جزاي نقدي
بخش سوم: اجراي جزاي نقدي و عوامل موثر در آن
فصل اول: اجراي جزاي نقدي
گفتار اول: فوريت اجراي حکم جزاي نقدي و موارد تأخير آن
الف- فوريت اجراي حکم جزاي نقدي
ب- موارد تأخير اجراي جزاي نقدي
1-اعطاي مهلت پرداخت از سوي قانونگذار
2-فرار محکوم عليه
3-تقسيط جزاي نقدي
4-اجتماع حبس با جزاي نقدي
گفتار دوم: مقامات صلاحيت دار اجراي جزاي نقدي
گفتار سوم: تقدم حق محکوم له بر وصول جزاي نقدي
گفتار چهارم: نحوه وصول جزاي نقدي
الف- طريقه وصول از ددگاه مدني
ب- وصول به صورت تضامني
ج- پرداخت از طرف شخص ثالث
د- تقسيط جراي نقدي
1- جواز و عدم جواز تقسيط
2- مرجع اعطاي تقسيط
3- شرايط تقسيط
4- عدول از تقسيط
گفتار پنجم: بازداشت بدل از جزاي نقدي و شيوه هاي معافيت از آن
الف- بازداشت بدل از جزاي نقدي
1-    ماهيت بازداشت
2-    مدت بازداشت
3-    تجزيه پذيري و عدول از بازداشت به جزاي نقدي
ب- شيوه هاي معافيت
1- معافيت از بازداشت
2- اعسار
فصل دوم: عوامل موثر در اجراي جزاي نقدي
گفتار اول: گذشت متضرر از جرم
الف- در جرائم قابل گذشت
ب-در جرائم غيرقابل گذشت
گفتار دوم: جنون محکوم عليه
گفتار سوم: فوت محکوم عليه
گفتار چهارم: عفو
نتايج و پيشنهادات
 
مقدمه
انسان محتاج به جامعه، جامعه نيازمند قانون و استقرار قانون منوط به وجود ضمانت اجراهاست. ابتداء مجازاتهاي بدني ضمانت اجراي نقض بسياري از مقررات بود.بتدريج افکار تازه با احتياجات نوين وضع کيفرها را تغيير داد به نحوي که از خشونتهاي قبلي تا حدي کاسته شد. متعاقب آن فکر ايجاد مجازاتهايي اثربخش با توجه به نوع جرم ارتکابي و ساير عوامل ديگر مورد توجه قرار گرفت و کيفرها تنوعي چشمگير يافتند. با اين تنوع، تفکرات اصلاحي، ديگر گزينش بي ضابطه کيفرها را براي هر جرمي نمي پذيرد. ازاين ميان امروزه جزاي نقدي به عنوان ضمانت اجراي بسياري از جرائم و حتي در نقش مجازات جانشيني ميدان عمل وسيع و اهميت شاياني يافته است؛ زيرا از يک سو نهايتاً با اجراي آن دولت منتفع مي شود و از سوي ديگر به عنوان ضمانت اجراي بر هم زدن نظم عمومي ابزاري است در دست مقنن که نقش کيفري خود را در ميان ديگر مجازاتها ايفاء مي کند. چنين طبع دوگانه اي که خاص جزاي نقدي است، مباحث زيادي را در بين حقوقدانان برانگيخته، بطوري که حتي در ماهيت آن تشکيک  شده است. همين امر باعث گرديده که بسان ساير مجازاتها بي اختلاف و مناقشه اعمال و اجراء نگردد. از اينرو گاه اهداف و اصول مسلم حقوق کيفري نيز در ارتباط با اعمال و اجراي اين کيفر ناديده گرفته شده است. حتي با آن به چهره اي متفاوت از ساير مجازاتها در برخورد با نهادهاي حقوقي حقوق کيفري از قبيل تعدد، تکرار، تخفيف و تعليق . .  نگريسته شده است. سرانجام اجراي آن طريق عادي و روند طبيعي را طي نکرده بطوري که بازداشت بدل از جزاي نقدي در صورت عدم پرداخت جانشين آن شده و توسل به مفاهيم حقوق مدني در اجراي اين مجازات نقش بارزي پيدا کرده است.
علت انتخاب موضوع
چندي است قانونگذار ما گرايش ويژه اي به گزينش جزاي نقدي به عنوان ضمانت اجراي بسياري از جرائم داشته است. به نحوي که با نگاهي اجمالي به قوانين تازه تصويب، فزوني اين کيفر بر ساير مجازاتها مشاهده مي شود. با اين وجود، قانونگذار مقررات حاکم بر آن را بيان نداشته است. اگر چه مواردي در اين خصوص به طور پراکنده در لابلاي قوانين جزائي ديده مي شود؛ اما اين مقررات ابهام و اجمال حاکم بر اين مجازات را از حيث اعمال و اجراي آن نمي زدايد. جداي از قوانين، نويسندگان کتب حقوق جزائي  نيز يک يا چند صفحه را بيشتر اختصاص به اين موضوع نداده اند. چند مقاله اي هم که در اين خصوص راجع به پاره اي از مباحث آن انتشار يافته، غالباً در زمان لازم الاجراء بودن قانون مجازات عمومي 1304 بوده است. از اين ميان رساله دکتري آقاي بهروز تقي خاني که تحت عنوان « مجازات غرامت در حقوق ايران » در زمان لازم الاجراء بودن قانون مذکور نوشته شده است، با وجود جامع بودن در زمان خود، تغيير مکرر قوانين کيفري صيغه اي تاريخي به آن داده است.
روش تحقيق
روش اين تحقيق همانند غالب تأليفات حقوقي روش کتابخانه اي است. با اين توضيح که علاوه بر استفاده از قوانين که شالوده عمده اين تحقيق را تشکيل داده است، هر جا که لازم بوده به رويه قضائي، بخشنامه ها و آئين نامه ها استناد شده است. از نظريه علماي حقوق نيز حسب جايگاه خود در منابع حقوقي براي تفسير و توضيح درست قوانين مربوطه و آگاهي بر معناي حقيقي قانون استفاده شده است. بطوري که سعي گرديده با بهره گيري از منابع موجود، سراسر اين تحقيق از توصيف و تحليل خالي نباشد.
به هر حال، در سازمان دهي اين تحقيق، مباحث به سه بخش تقسيم شده است:
بخش نخست تحت عنوان کليات، به پنج فصل تقسيم گرديده است. در فصل اول له تعريف، ماهيت و خصائص جزاي نقدي پرداخته شده است. مزايا و معايب اين کيفر همچنين شيوه هاي رفع معايب آن موضوع فصل دوم را تشکيل مي دهد در فصل سوم به اقسام اين کيفر اشاره شده  و فصل چهارم، اهداف و اصول حاکم بر جزاي نقدي بررسي شده است. ضرورت تفکيک اين نجازات از ديگر موضوعات ما را بر آن داشت تا فصل پنجم اختصاص به مفاهيم مشابه جزاي نقدي داده شود.
در بخش دوم تحت عنوان عنوان عوامل موثر در تعيين جزاي نقدي به تأثير نهادهاي حقوق کيفري بر اين مجازات پرداخته شده است، بطوري که فصل اول به تشديد جزاي نقدي، فصل دوم به احتساب بازداشت قبلي و تخفيف اين کيفر اختصاص يافته است. تعليق و تبديل حبس به جزاي نقدي نيز به ترتيب فصل سوم و چهارم اين بخش را تشکيل داده اند.
اجراي جزاي نقدي و عومل موثر در آن عنوان بخش سوم را تشکيل مي دهد. اين بخش که شامل دو فصل مي باشد، ابتداء مباحثي از قبيل مقامات صلاحيتدار اجراي اين کيفر، نحوه وصول جزاي نقدي و بازداشت بدل از جزاي نقدي مطرح گرديده است، آنگاه از عوامل موثر در جزاي نقدي به عواملي از قبيل فوت و جنون محکوم عليه اشاره شده است.
سرانجام نتايج مهم حاصله و پيشنهادات در چند بند مطرح گرديده اند.