چكيده:
امروزه مفهوم نويني كه با پيچيده شدن محيط سازمانها مطرح ميشود، مفهوم «سازمان يادگيرنده» ميباشد. هر چقدر عدم اطمينان محيطي (پيچيدگي وتغييرات محيطي) بالا باشد، سازمانها نياز بيشتري به دانستن و آگاهي گسترده از عوامل محيطي دارند تا بتوانند خود را با تغييرات و تحولات محيطي تطبيق دهند. سازمان يادگيرنده را نوعي از سازمان به شمار ميآورند كه هدف اصلي آن يادگيري است و آموزش و يادگيري در آن نهادينه شده است..
«سازمان يادگيرنده» در طول زمان ميآموزد، تغيير ميكند و عملكردش را متحول ميسازد. «سازمان يادگيرنده» سازماني است كه عملكردهايش از طريق آگاه شدن و درك بهتر بهبود مييابد و اصلاح ميشود (الواني، 1378-ص3)
براي ايجاد و توسعه سازمانهاي يادگيرنده لازم است گامهاي اوليه را از مدارس و ايجاد عادت به تفكر خلاق و يادگيري دائمي در تربيت شوندگان آغاز كنيم. كسب اطلاعات درست يادگيري در سنين خردسالي و در سالهاي نخستين مدرسه شكل ميگيرد و در طول حيات ادامه مييابد. مهارتهاي شناختي درست لازمه پيشرفت تحصيلي و ايجاد رغبت و انگيزه براي يادگيري ميباشد. يادگيري تنها به سالهايي كه در مدرسه ميگذرد اختصاص ندارد ايجاد فرهنگ يادگيري و تبديل مدارس به سازمانهاي يادگيري مستلزم نگاهي ديگر به آموزش وبرنامهريزي آن است. (مشايخ، 1380- ص135-164)
در تحقيق حاضر، حجم نمونه تحقيق 94نفر شامل 75 دبير و 19 مدير بوده كه البته اين افراد از 7 دبيرستان يعني 2 دولتي و 5 غيرانتفاعي با استفاده از روش نمونهگيري تصادفي خوشهاي از جامعه 25 مدرسهاي انتخاب شده است. با استفاده از روش تحقيق توصيفي و به كاربردن پرسشنامهاي كه حاوي 30 سوال 5 گزينهاي بود، ديدگاه دبيران ومديران دبيرستانهاي دخترانه منطقه 2 شهرتهران، نسبت به يادگيرنده بودن سازمانشان (مدرسه) سنجيده شد. اطلاعات حاصله با بهرهگيري از آمار توصيفي (فراواني،درصد، جداول، نمودارها) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت و از تجزيه وتحليل ديدگاه دبيران و مديران، رشته تحصيلي، مدرك تحصيلي، سابقه خدمت و ... نتايج زير به دست آمد.
1- مدارس غيرانتفاعي منطقه 2 شهر تهران بيش از مدارس دولتي اين منطقه از ويژگيها و اصول يك سازمان يادگيرنده برخوردارند.
2- اصول و ويژگيهاي سازمان يادگيرنده در گروه دبيران بيش از گروه مديران است.
3- با بالا رفتن سابقه خدمت و مدرك تحصيلي افراد به سمت ويژگيها واصول سازمان يادگيرنده ميروند.
4- با توجه به رشته تحصيلي بيشترين افراد نمونه از رشته علوم انساني هستند كه اين نشان دهنده بالاتر بودن اين ويژگيها در اين گروه است.
فهرست مطالب
فصل اول: كليات تحقيق.................... 1
تعريف و بيان مسأله...................... 2
اهميت مسأله................. 5
هدف تحقيق.............. 9
سوالات تحقيق.......... 9
تعريف عملياتي متغيرهاي تحقيق............. 10
فصل دوم: ادبيات تحقيق................... 14
بخش اول: پيشينه نظري تحقيق........... 18
سير تحولات نظريههاي سازمان ومديريت...... 18
سابقه سازمان يادگيرنده................ 21
تئوري يادگيري سازماني................. 24
تعاريفي از يادگيري سازماني....... 25
سازمان يادگيرنده......................... 28
يادگيري سازماني و سازمان يادگيرنده.... 34
نقش مكاتب فكري در سازمان يادگيرنده و يادگيري سازماني..... 37
اصول سازمانهاي فراگير از نظر «پيترسنج»....... 40
تفاوت سازمانهاي يادگيرنده با سازمانهاي سنتي....... 54
بررسي و مقايسه نظريه پيترسنج با نظريه صاحبنظران ديگر..... 58
چگونه يك سازمان يادگيرنده با سازمانهاي ديگر متفاوت است؟..... 60
اجزاي سازنده سازمان يادگيرنده.......... 66
سازمان يادگيرنده در آينده......................... 69
راهبردهاي ايجاد و گسترش سازمان يادگيرنده.......... 70
راهكارهاي اجرايي سازمانهاي يادگيرنده............... 75
مزاياي ايجاد سازمان يادگيرنده.......... 76
تغيرات ساختاري لازم براساس سازمان يادگيرنده در درون سازمان موجود (مدارس) 78
مدارس يادگيرنده............................... 80
ويژگيهاي مدرسه يادگيرنده.................. 89
مقايسه مدارس دولتي و غيرانتفاعي............ 96
بخش دوم: بررسي پيشينه تحقيق...... 99
نتيجهگيري............... 114
فصل سوم: روش تحقيق.............. 118
روش تحقيق.......... 119
جامعه آماري............ 120
نمونه و روش نمونهگيري............ 120
روش جمعآوري اطلاعات ................. 121
روش تجزيه و تحليل دادهها............... 122
فصل چهارم: تجزيه وتحليل يافتهها.............. 123
اطلاعات توصيفي گروه نمونه.................. 124
جمعبندي.................. 131
فصل پنجم: نتيجهگيري و پيشنهادات........... 132
بحث و نتيجهگيري.......... 133
محدوديتهاي پژوهشي....... 134
فهرست منابع........... 137
ضمائم.................... 142
امروزه مفهوم نويني كه با پيچيده شدن محيط سازمانها مطرح ميشود، مفهوم «سازمان يادگيرنده» ميباشد. هر چقدر عدم اطمينان محيطي (پيچيدگي وتغييرات محيطي) بالا باشد، سازمانها نياز بيشتري به دانستن و آگاهي گسترده از عوامل محيطي دارند تا بتوانند خود را با تغييرات و تحولات محيطي تطبيق دهند. سازمان يادگيرنده را نوعي از سازمان به شمار ميآورند كه هدف اصلي آن يادگيري است و آموزش و يادگيري در آن نهادينه شده است..
«سازمان يادگيرنده» در طول زمان ميآموزد، تغيير ميكند و عملكردش را متحول ميسازد. «سازمان يادگيرنده» سازماني است كه عملكردهايش از طريق آگاه شدن و درك بهتر بهبود مييابد و اصلاح ميشود (الواني، 1378-ص3)
براي ايجاد و توسعه سازمانهاي يادگيرنده لازم است گامهاي اوليه را از مدارس و ايجاد عادت به تفكر خلاق و يادگيري دائمي در تربيت شوندگان آغاز كنيم. كسب اطلاعات درست يادگيري در سنين خردسالي و در سالهاي نخستين مدرسه شكل ميگيرد و در طول حيات ادامه مييابد. مهارتهاي شناختي درست لازمه پيشرفت تحصيلي و ايجاد رغبت و انگيزه براي يادگيري ميباشد. يادگيري تنها به سالهايي كه در مدرسه ميگذرد اختصاص ندارد ايجاد فرهنگ يادگيري و تبديل مدارس به سازمانهاي يادگيري مستلزم نگاهي ديگر به آموزش وبرنامهريزي آن است. (مشايخ، 1380- ص135-164)
در تحقيق حاضر، حجم نمونه تحقيق 94نفر شامل 75 دبير و 19 مدير بوده كه البته اين افراد از 7 دبيرستان يعني 2 دولتي و 5 غيرانتفاعي با استفاده از روش نمونهگيري تصادفي خوشهاي از جامعه 25 مدرسهاي انتخاب شده است. با استفاده از روش تحقيق توصيفي و به كاربردن پرسشنامهاي كه حاوي 30 سوال 5 گزينهاي بود، ديدگاه دبيران ومديران دبيرستانهاي دخترانه منطقه 2 شهرتهران، نسبت به يادگيرنده بودن سازمانشان (مدرسه) سنجيده شد. اطلاعات حاصله با بهرهگيري از آمار توصيفي (فراواني،درصد، جداول، نمودارها) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت و از تجزيه وتحليل ديدگاه دبيران و مديران، رشته تحصيلي، مدرك تحصيلي، سابقه خدمت و ... نتايج زير به دست آمد.
1- مدارس غيرانتفاعي منطقه 2 شهر تهران بيش از مدارس دولتي اين منطقه از ويژگيها و اصول يك سازمان يادگيرنده برخوردارند.
2- اصول و ويژگيهاي سازمان يادگيرنده در گروه دبيران بيش از گروه مديران است.
3- با بالا رفتن سابقه خدمت و مدرك تحصيلي افراد به سمت ويژگيها واصول سازمان يادگيرنده ميروند.
4- با توجه به رشته تحصيلي بيشترين افراد نمونه از رشته علوم انساني هستند كه اين نشان دهنده بالاتر بودن اين ويژگيها در اين گروه است.
فهرست مطالب
فصل اول: كليات تحقيق.................... 1
تعريف و بيان مسأله...................... 2
اهميت مسأله................. 5
هدف تحقيق.............. 9
سوالات تحقيق.......... 9
تعريف عملياتي متغيرهاي تحقيق............. 10
فصل دوم: ادبيات تحقيق................... 14
بخش اول: پيشينه نظري تحقيق........... 18
سير تحولات نظريههاي سازمان ومديريت...... 18
سابقه سازمان يادگيرنده................ 21
تئوري يادگيري سازماني................. 24
تعاريفي از يادگيري سازماني....... 25
سازمان يادگيرنده......................... 28
يادگيري سازماني و سازمان يادگيرنده.... 34
نقش مكاتب فكري در سازمان يادگيرنده و يادگيري سازماني..... 37
اصول سازمانهاي فراگير از نظر «پيترسنج»....... 40
تفاوت سازمانهاي يادگيرنده با سازمانهاي سنتي....... 54
بررسي و مقايسه نظريه پيترسنج با نظريه صاحبنظران ديگر..... 58
چگونه يك سازمان يادگيرنده با سازمانهاي ديگر متفاوت است؟..... 60
اجزاي سازنده سازمان يادگيرنده.......... 66
سازمان يادگيرنده در آينده......................... 69
راهبردهاي ايجاد و گسترش سازمان يادگيرنده.......... 70
راهكارهاي اجرايي سازمانهاي يادگيرنده............... 75
مزاياي ايجاد سازمان يادگيرنده.......... 76
تغيرات ساختاري لازم براساس سازمان يادگيرنده در درون سازمان موجود (مدارس) 78
مدارس يادگيرنده............................... 80
ويژگيهاي مدرسه يادگيرنده.................. 89
مقايسه مدارس دولتي و غيرانتفاعي............ 96
بخش دوم: بررسي پيشينه تحقيق...... 99
نتيجهگيري............... 114
فصل سوم: روش تحقيق.............. 118
روش تحقيق.......... 119
جامعه آماري............ 120
نمونه و روش نمونهگيري............ 120
روش جمعآوري اطلاعات ................. 121
روش تجزيه و تحليل دادهها............... 122
فصل چهارم: تجزيه وتحليل يافتهها.............. 123
اطلاعات توصيفي گروه نمونه.................. 124
جمعبندي.................. 131
فصل پنجم: نتيجهگيري و پيشنهادات........... 132
بحث و نتيجهگيري.......... 133
محدوديتهاي پژوهشي....... 134
فهرست منابع........... 137
ضمائم.................... 142