راههای پرورش تفکر انتقادی و خلاق در یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی

دانلود فایل کامل راههای پرورش تفکر انتقادی و خلاق در یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی
در قالب فایل word و متشکل از 8 صفحه قابل ویرایش

بخشی از محتوا ::
چکیده
در این مقاله سعی بر این است که راههای ایجاد تفکرانتقادی در کلاس های درس بررسـی شـود و هـدف ایـن مقالـه ارائـه

راههای پرورش تفکر انتقادی در دانش آموزان با توضیح راهکارهایی از نظر اندیشـمندان حـوزه تعلـیم وتربیـت ، در جهـت پروراندن افرادی با تفکر انتقادی و خلاق در کلاس های درس است.بر اساس یافته ها برای رسیدن به چنـین هـدف هـایی باید به افراد فرصت داد تا خود افکار و اندیشه هایش را کشف کند. ایده های خود را در قالب واژه ها بیـان کننـد، آنـان نیـاز دارند که خود را به عنوان افرادی توانا متفکر و با احساس کشف کنند. هدف های برنامه های آموزشی بسیاری از کلاسها بـه این نکته اشاره دارند که مهارت فکری افراد باید پرورش یابد، اما تعداد کمی از آنها راهکارهای روشنی در مورد چگونگی نیل به این هدف ارائه می کنند. تفکر خلاق زمینه کشف و فرضیه سازی را فراهم می کند. تفکر انتقادی زمینـه توجیـه سـنجش مقبولیت دلیل و همچنین زمینه اثبات را فراهم می کند.این پژوهش به صورت مـروری سـاده انجـام گرفتـه ودر آن نظـرات اندیشمندان در مورد تفکر انتقادی خلاق وارتباط آن با یادگیری مورد بحـث وبررسـی قـرار گرفتـه اسـت. در نتیجـه ارتبـاط تنگاتنگی بین تفکر انتقادی وخلاق ومیزان یادگیری در افراد وجود دارد.
واژگان کلیدی : تفکر انتقادی،تفکر خلاق، دانش آموزان دوره ابتدایی

مقدمه

جامعه امروز ما چنان دچار تغییر و دگرگونی است، بطوری که مهارت هایی که بیست سال قبل مناسب بودند دیگر نمی توانند فراگیران را آماده ورود به جامعه و دنیای ورای مدرسه کند.اگر بخواهیم کودکان را برای چالش های آینده آمـاده کنـیم بایـد مهارتهای ویژه ای را به آنان بیاموزیم تا بر آن اساس بتواند بر زندگی و یادگیری خود مسلط شوند. آنان به دانش نیازمندند، اما مهمتر از آن به قابلیت کسب دانش جدید نیازمند هستند، دانشی که خود تولید یا باز تولید کرده باشـند.(فرخ مهـر،.(۱۳۸۵ شالوده مهارت های فکری باید از همان سال های اولیه زندگی شکل گیرد. می توان به کودکان آموزش داد تا ارزش و منزلت فکری خود را بدانند، همین طور اصول استدلال کردن نحوه استفاده از دلیل به عنوان ابزاری برای یادگیری چگونگی ایفـای نقش در فعالیت های گروهی تحقیقاتی را می توان به کودکان آموزش داد، تفکر انتقـادی ،نـوعی شـناخت جهـت درک و ارزیابی یافته ها و پدیده ها بر پایه مهارتهایی از قبیـل اسـتدلال و تحلیـل مـی باشـد. (فیشـر،(۱۳۸۵اینجـا سـعی شـده راهکارهای مناسب برای پرورش تفکر خلاق و تفکر انتقادی در کلاس درس ارائه شود و همچنین در ایـن موضـوع تحقیـق نگاهی اجمالی به روش هایی دارد که با استفاده از آنها می توانیم به فراگیران کمک کنیم تا بطور عمیق و جدی بـه مسـائل بنگرند و قوای درونی خود را که بر حیاتشان تأثیرگذار است، تحت کنترل خود در آورند. روش تحقیق از نوع مروری-تحلیلـی واستفاده از منابع وسایت های معتبر علمی ونظرات سازنده ی نظریه پردازان مختلف می باشد.

بیان مسئله واهمیت وضرورت آن

معلم کارآمد و اثربخش کسی است که فراگیران را با مسائل تفکر به انگیزه مواجه سازد. آنان را بـرای اندیشـیدن برانگیختـه سازد و از پخته خواری باز دارد.دانش بدون تفکر بزرگ ترین دشمن تفکر است و به آسانی شخص را به خودبینی و نخـوت و کوته نظری می کشاند.« تفکر فعالیتی ذهنی، پدیده ای پیچیده کیفی و غیر قابل لمس اسـت، تفکـری ارزشـمند اسـت کـه مشکل گشا باشد و فراتر از اطلاعات دریافتی نظرهای تازه ای را طرح نماید و مجهولی را معلوم کند. چنین تفکـری مسـتلزم وجود انگیزه و هدف می باشد. اندیشیدن راهنمای عمل است و یادگیری محصول آن. هدایت فراگیران به اندیشیدن و آشـنا نمودن آنان با روش های این هنر دشوار به توسعه یافتن یادگیری ها و پرورش هر چه بیشتر تفکـر مـی انجامـد. در آمـوزش های مبتنی بر روش های غیرفعال پرورش مهارت های تفکر مورد بی اعتنایی قرار می گیـرد و آمـوزش اندیشـه هـا محـور فعالیت هاست، در چنین شرایطی دانش آموزان در فرایند یاددهی و یادگیری نقش و مشارکتی ندارند و تفکـر فرصـتی بـرای بالندگی نمی یابد. مطالب درسی تکالیف و ارزشیابی ها به گونه ای است که مجال برای فعالیت های خلاقی باقی نمی گذارند. معمولاً درس هایی مانند هنر و انشاء که باید بروز خلاقیت را تقویت و ممکن سازند، با بی مهـری مواجـه انـد و مجبورنـد در

دیگر درس ها هم بی اعتنایی به چگونه پرورش تفکر خلاق و فراهم ساختن امکانات و شرایط بی توجهی به نیازهـای آینـده روزگار چاره ای جز انباشتن ذهن فراگیران از دانش ها باقی نمی گذارد . ( فرخ مهر، (۱۳۸۵ تفکر انتقادی از مباحثی است کـه فلاسفه معاصر پیگیر آن هستند و به نظر آنها می تواند نتایج مختلفی از جمله نتیجه فرهنگی- فلسفی داشته باشـد. بـه نظـر این فلاسفه دنیای مدرن نیاز به تفکر انتقادی دارد، چون برای افرادی که در جامعه مدرن زنـدگی مـی کننـد آرا و نظـرات و مدهای مختلفی پیشنهاد می شود و این فرد است که باید از میان آنها یکی را انتخاب کرده و مورد نقد و بررسی قـرار دهنـد. بعضی از آنها را کنار بگذارد و آنچه بهترین است را انتخاب کنـد. ایـن نـوع تفکـر در سـنت اسـلامی جایگـاه ویـژه ای دارد. (صادقی) در این نوشتار علاوه بر پرداختن بر رابطه تفکر انتقادی با یادگیری ، به بحث و بررسی درباره تفکر انتقادی و نقـش آن در یادگیری در کلاس درس پرداخته شده است و در خاتمه راهکارهایی برای ایجاد یـک کـلاس درس انتقـادی ویژگـی های انتقادی اشاره شده است.

-۲ روش شناسی

در این نوشتاراز روش مروری-تحلیلی و جمع آوری و اطلاعات از کتاب ها و مجلات رشد معلم و استفاده از اینترنـت سـایت های معتبر علمی ، انتخاب مقاله ها، مطالب مفید از انواع کتاب های تعلیم و تربیت و بررسی آنها انجام شده است.

-۳ یافته ها

علاقه به توسعه توانایی های فکری تفکر انتقادی در محافل آموزشی پدیده جدیدی نیست. منشأ چنین علاقه ای به آکـادمی افلاطون بر می گردد. امروزه عقیده بر این است که یادگیری شاگردان بی فایده است، مگر اینکه کتاب های خود را گم کنند، جزوات خود را بسوزانند و جزئیات از بر شده را برای امتحان فراموش کنند. نمره واقعی تعلیم و تربیت فرایند فکری است کـه از مطالعه یک رشته بوجود می آید و نه از طریق اطلاعات جمع آوری شده. با وجود این، بسیاری از محافل آموزشی به جـای اینکه برای پرورش استعدادهای فکری نوجوانان اهمیت قائل شوند، بر یادگیری اطلاعات و محتویات تأکید می کنند . (رشـد معلم ، (۱۳۸۵چه خوب است در کشور ما در دانشگاه ها، دبیرستان ها و مدارس راهنمایی و حتی ابتدایی هـا روشهـایی بـرای آموزش تفکر انتقادی و تجزیه و تحلیل بـه شـاگردان ابـداع شـود و دانـش آمـوزان و یـا دانشـجویان موظـف باشـند قبـل از فارغ التحصیل شدن درسی را به نام تفکر انتقادی بگذرانند.واژه تفکر: اعمال فکر است و آن عبارت است از ترتیب امور معلومـه برای به دست آوردن نتایج مجهوله . (چهل حدیث ، امام خمینی ، ص(۱۹۰خواجه انصاری نیز در رابطه با واژه تفکر می گوید:

»بــدان کــه تفکــر عبــادت اســت از جســت و جــو نمــودن بصــیرت قلــب و چشــم ملکــوت، مطلــوب خــود را بــرای ادراک آن”(همان)نظرملا احمد نراقی در معراج السعاده در باب تفکر و تعقل؛حقیقت تفکر عبارت است از بدسـت آوردن دانـش غیـر آشکار و غیر روشنی که در پرتو مقدماتی به دست می آید. مثل اینکه کسی بداند که سرای آخرت جاودانه است و زندگی دنیا ناپایدار از ارتباط دادن این دو قضیه، این نتیجه بدست می آید که آخرت از زندگی دنیوی برتر و والاتر است. پس اندیشیدن و تفکر از مقدمات جزئی حاصل می شود و تعقل درک کلیات است. (فیشر، ۱۳۸۵، ص(۲۵ دانش ما درباره تفکر تا حد زیادی از دو سنت متمایز فلسفه و روان شناسی ناشی میشود. تفکر جنبه هـای خـلاق و انتقـادی

ذهن را در بر می گیرد. این جنبه ها شامل استفاده از برهان و پرورش ایده ها در ذهن می شوند. تفکر شامل هر نوع فعالیـت ذهنی است که به تدوین یا حل یک مسأله تصمیم گیری یا فهم مطلب کمک کند. در واقع از طریق اندیشیدن است که ما به حیات معنا می بخشیم. در مجموع این یک فعالیت آگاهانه است، امـا تـأثیر فرآینـدهای ناآگـاه را هـم نبایـد نادیـده گرفـت. (فیشر،۱۳۸۵، ص(۷۹تفکر خلاق یکی از راه های خلق ایده هایی است که می تواند به شکلی در جهان خارج بـه کـار گرفتـه شوند. این امر اغلب مستلزم مسأله گشایی یا به کارگیری جنبه های خاص هوش مانند ریاضی میان فردی و زبانی اسـت. در ایجاد و تشویق خلاقیت فرایند مهمتر از راه حل یا محصول نهایی است. نتایج حاصل ممکـن اسـت چیزهـای کوتـاه مـدتی باشند، اما آموزش در طی فرایند می تواند ارزش مادام العمر داشته باشد. چون خلاقیت یـک روش تفکـر اسـت و روش هـای تفکر نگرش ها را بوجود می آورند. پس خلاقیت فرایند بوجود آمدن نگرشها است. نگرش ها در کنار کاربردهای این فراینـد می توانند محرک ایده های خلاق بی شماری در طی حیات کودک باشند.